Nieuwsbrief september 2023

Ook in de maand september kunt u terecht in het Observeum.

Voor de meesten onder ons zit de zomervakantie er al weer op en bij Observeum sloten we die af met een mooie Saturnus-avond op 25 augustus. In september beginnen we het Museumseizoen met een Kunst en Nijverheidsmarkt tijdens Museumnacht Friesland. En in oktober begint weer de Cursus sterrenkunde voor beginners. Er is nog steeds de expositie “Spirit of the Rainbow” met werk van Jan van de Meulen. Daarnaast zijn er op de vrijdagavond vrijwilligers van onze sterrenwacht.

In deze nieuwsbrief geeft Melvin ons informatie over de kunst en nijverheidsmarkt, vertelt Bernard over de cursus sterrenkunde, helpt Andries ons op weg met een korte les in Astronomisch vakjargon en laat Hans ons weer weten wat er op de sterrenkijkavonden te doen is. Andries Tóth en Gerhild van Rooij stonden op vakantie in België stil bij een plaquette in Poperinge en herinnerden zich meteen de strips met astronaut Frimout. In haar veelzijdige Boekrecensie van Dirk Frimout in Suske en Wiske, albums 'De stervende ster' en 'Nero', vertelt Gerhild over iconische stripalbums met de eerste Belgische astronaut Dirk Frimout in de hoofdrol en in bijrollen en ze geeft tegelijk een uitgebreid verslag hoe Frimout na jaren voorbereiding ruimtevaarder is geworden.

In deze nieuwsbrief vindt u de volgende artikelen: (klik erop om meteen naar betreffende artikel te gaan)

• Museumnacht op zaterdag 30 september
• Cursus Sterrenkunde voor beginners
• Astronomisch vakjargon voor dummies
• De sterrenhemel in september
• Boekbespreking: Dirk Frimout in Suske en Wiske, albums 'De stervende ster' en 'Nero'

We wensen u veel leesplezier en tot kijk in het Observeum.

N.B. Onder deze paragraaf vindt u een link naar het archief met recente nieuwsbrieven (m.i.v. april 2023).

In het Kader van de Museumnacht op 30 september biedt het Observeum (dankzij een subsidie die beschikbaar is voor de MuseumnachtFRL vanuit de Museumfederatie) een GRATIS podium aan ontluikende(amateur) kunstenaars en Kraft lieden.

Dit doen we door het organiseren van een Kunst & Nijverheidsmarkt waar we per deelnemer GRATIS  2x2 meter met een marktkraam beschikbaar stellen die ze 30 september vanaf 17:00 uur naar eigen inzicht mogen inrichten. De markt is vervolgens geopend voor bezoekers van 19:00 uur tot 23:00 uur.

Belangstellende ontluikende (amateur) kunstenaars kunnen contact opnemen met Melvin van der Veen via info@observeum.nl.

Voor vragen mag hij ook gebeld worden op dinsdag t/m vrijdag tussen 13:00 en 17:00 uur (0511 46 55 44).

Ook de kunstwerken in onze wisselexpositie van de internationaal bekende Burgummer kunstenaar Jan van der Meulen zijn te koop (maar kunnen pas na het einde van deze expositie worden afgehaald). In de bloei van de nacht ontstaan de mooiste dingen. Vele kunstwerken zijn in de bloei van de nacht (of avond) gemaakt. Dit maakt de nacht dan ook een prachtig moment om hiervan te genieten, want veel dichter bij een kunstwerk kun je je niet bevinden. Kunstenaar Jan van der Meulen is autodidact; een graficus van huis uit, maar ‘doorgegroeid’ naar de schilderkunst. Jan maakt de prachtigste objecten en schilderijen. Kenmerkend met opvallende, felle kleuren en bijzondere vormgeving van zijn objecten. Ook zitten er vaak boeiende verhalen achter zijn kunstwerken, verhalen die soms heel vanzelfsprekend maar soms ook moeilijk in de schilderijen zijn te vinden; want de kunstenaar zelf ziet door een oogafwijking nog maar weinig. Dit weerhoudt hem echter niet van het creëren van de meest vrolijke kunstwerken.

Ook bieden wij graag een podium voor beginnende kunstenaars en andere kunstige knutselaars op onze eigen Art Fair voor beginnende en amateur-kunstenaars. Hier kun je voor een eerlijke en open prijs wellicht je leven met een prachtig kunstwerk verrijken!

Daarnaast is de nacht zelf volgens ons ook een kunstwerk – naast museum zijn wij tenslotte ook de enige regelmatig geopende publiekssterrenwacht van Noord Nederland. Tijdens de museumnacht FRL tonen we dan ook de spectaculaire ‘kunst’ van de nachtelijke sterrenhemel. Bijvoorbeeld het Noorder- en Zuiderlicht, nevels en andere spectaculaire beelden uit de Kosmos. Daarnaast vertellen we zoals gewoonlijk ook alles over de nacht. Want in de nacht komen wij tot bloei!

Observeum is tijdens de Museumnacht FRL geopend van 19:00 tot 23:00.

Entreebewijzen zijn te koop aan de kassa:

Volwassenen: € 5,00

Kinderen 6 t/m 17: € 3,00

Kinderen 0 t/m 5: gratis

Museumkaart: gratis

Vrienden: gratis

Voorlopig programma:

• Rondleidingen door de expositie Spirit of the Rainbow. Kijk rond in de prachtige expositie van Jan van der Meulen uit Burgum, en wat er bij het creëren van sommige van zijn werken door zijn hoofd ging.
• Kunst in de Ruimte. Geniet van de spectaculaire beelden van onder andere de James Webb Space Telescoop, het noorderlicht en vele andere mooie beelden. De nacht komt, ook zonder menselijke tussenkomst, soms letterlijk tot bloei in een explosie van prachtige kleuren.
• Art Fair. Een plek voor beginnende kunstenaars uit Tytsjerksteradiel en omstreken om te kijken of hun kunst in trek is. Deze avond is voor amateurkunstenaars en beginnende kunstenaars die hun werk willen verkopen. Als bezoeker kun je hier op een eerlijke en open manier je leven (en woonkamer) verrijken met een prachtig kunstwerk.

In de komende herfst gaat er - bij voldoende belangstelling - weer een cursus sterrenkunde voor beginners van start. We hebben plannen voor acht lessen, de eerste keer staat genoteerd voor maandagavond 9 oktober, daarna telkens op maandagen: 16-23-30 oktober, 13-20-27 november, afsluiting 11 december, reservedatum 18 december, zodat we vóór de kerst kunnen afronden. Bij de cursus hoort een werkboek met veel informatie, de Astro-USB-stick met heel veel digitale info, plaatjes en programma’s, een draaibare sterrenkaart, los werkmateriaal en twee bouwplaten. We vragen een vergoeding van   € 110,- per deelnemer (inclusief het benodigde materiaal plus een eerste kop thee of koffie).

Aanmelden? Bel met het Observeum: 0511 - 465544.

Tijdens de cursus sterrenkunde voor beginners komen de de volgende onderwerpen aan de orde:

• verschillen tussen astronomie en astrologie
• begrippen en verklaringen,
• geschiedenis,
• het zonnestelsel,
• afstanden in de ruimte,
• tijdrekening,
• het hemelnetwerk,
• kijkers en telescopen (èn: wat kun je ermee?),
• zelf waarnemen,
• het gebruik van (draaibare) sterrenkaarten en
• bijzondere hemelverschijnselen;

Bij vrijwel elk thema proberen we de theorie èn de praktijk te behandelen. Formules en wiskunde? Nou nee, in elk geval zo min mogelijk. Het oude gezegde: “Je bent nooit te oud om te leren!” is nog steeds geldig, onze jongste cursiste ooit was tien jaar, de oudste 84! En het aantal vrouwen is de laatste jaren vrijwel gelijk aan het aantal mannen.

De cursus-avonden starten telkens om acht uur, duren tot tien uur en halverwege is er een korte pauze. Het gebouw van het Observeum aan de Menno van Coehoornweg 9 te Burgum is vanaf kwart voor acht open. Bij heldere hemel gaan we sowieso naar buiten om het praktische waarnemen te oefenen, om ‘hemelkennis’ op te doen en iets meer te leren over telescopen en kijkers. In het volgende jaar staat een vervolgcursus op stap, u hoort daar meer van!

Tot besluit wèl even een waarschuwing: sterrenkunde als hobby is een fascinerende bezigheid, waar menigeen al het andere voor laat staan. We zeggen niet dat het verslavend is, maar het lijkt er soms wèl een beetje op.

Wilt u meer weten of u aanmelden? Bel met het Observeum: 0511-465544 of stuur een mail naar  info@observeum.nl

Uw cursusbegeleiders: Lolke Dijkstra, Bernard Boersma en Henk Rinsma.

Teksten over astronomie zijn meestal doorspekt met vakjargon en voor een leek maar moeilijk te vatten. Dat kan anders! Daarom hieronder een simpele uitleg van enkele vaak gebruikte vaktermen.

Excentriciteit (letterlijk: buitenissigheid) is de mate waarin de vorm van een bepaalde ellips afwijkt van de vorm van een perfecte cirkel. Eind 16e eeuw ontdekte de geniale Duitse wetenschapper Kepler dat alle planeten in ons zonnestelsel in ellipsbanen rond de zon draaien. De excentriciteit is een maatstaf ter vergelijking van deze ellipsvormen. 

Het systeem van magnituden is ontwikkeld door de Oude Grieken en werd later steeds verder verfijnd. Dit systeem is een quasi-logaritmische schaal waarbij aan elke ster een bepaalde magnitude (letterlijk: grootte) wordt toegekend, afhankelijk van zijn mate van helderheid aan de nachtelijke hemel. 

De elongatie van een planeet is de hoek die deze planeet vormt met de zon. Is de elongatie van de planeet 0º, dan wordt dat een conjunctie genoemd. Is de elongatie 90º, dan is dat een kwadratuur. Bij een elongatie van 180º is die planeet in oppositie met de zon. 

Bij een occultatie beweegt een groter voorgrondobject zich voort langs een kleiner achtergrondobject. Bijvoorbeeld wanneer de Maan of een planeet zich langs een ster beweegt. 

Een asterisme is een groepering van sterren die samen een denkbeeldige figuur vormen. Zo’n figuur wordt gebruikt bij astronomische waarnemingen. 

Wat is er te zien op vrijdagavonden in de maand september 2023

Vrijdag 1 september 2023 – De Volle Maan verstoort ’s avonds het zicht op de zuidoostelijke hemel, alleen de planeet Saturnus, op flinke afstand rechts van de maan valt op. Verder zijn de sterren van de Zomerdriehoek goed te zien en hoog in het oostnoordoosten komt de Andromeda-nevel tevoorschijn. Als je hem ziet dan kijk je naar sterren die 2,3 miljoen jaar geleden hun sterlicht onze richting op stuurden. Er zijn vanavond twee presentaties in het digitale planetarium en de expositie "Spirit of the Rainbow" is ook een bezoekje waard.  

Vrijdag 8 september 2023 – De Maan is vanavond niet te zien, hij komt pas na middernacht boven de horizon. Dit betekent: géén storend maanlicht en volop kans om vanavond een rijk gevulde sterrenhemel te bewonderen! Mèt of zonder telescoop kun je de Andromeda-nevel in het oostnoordoosten zien, bekende sterrenbeelden zoals de Grote en de Kleine Beer (in noordelijke richting), de drie heldere sterren van de zomerdriehoek (hoog in het zuiden): Deneb, Wega en Altaïr; en niet te vergeten (alléén met de telescoop) de planeet Saturnus met zijn ringen, laag in het zuid-oosten. 

Vrijdag 15 september 2023 – Vandaag is het  Nieuwe Maan, er is dus geen storend maanlicht, en kijken we - als het helder is - naar het Andromedastelsel – een wazig nevelvlekje dat de gehele avond hoog aan de oostelijke hemel staat. Het is een compleet sterrenstelsel op een afstand van maar liefst 2,5 miljoen lichtjaar.

Vrijdag 22 september 2023 - Een uur na zonsondergang, als het nog flink schemert, zie je de maan laag boven de zuidzuidwestelijke horizon. Vandaag is het ook Eerste Kwartier (om 21.31 uur), richten we de Miedematelescoop op de half verlichte Maan en kijken naar kraters en bergen op de scheidslijn tussen licht en donker. Op enige afstand rechts van de maan staat de ster Antares in de Schorpioen.

Vrijdag 29 september 2023 - Volle Maan (11.57 uur). Veel licht aan de zuidelijke hemel, we richten onze telescopen vanavond dus in noordelijke richting. Daar zie je (laag in het oostnoordoosten) de planeten Jupiter en (moeilijker!) Uranus. Verder is het drietal Grote Beer, Kleine Beer en Draak mooi om te zien en tenslotte zie je de heldere sterren Capella (laag in het noorden, in de Voerman) en Arcturus (laag in het westen, in de Ossenhoeder).